Het is een mooie avond op 25 mei in de wijk het Heeckeren in Goor. Rond 21.00 uur verzamelt zich een aantal vrijwilligers van Stichting Hofvogels bij sporthal de Mossendam. De theorie over de vleermuis is door de vrijwilligers volbracht, nu staat het veldwerk voor de deur. Doel van deze avond is het zoeken naar kraamkamers van de vleermuis, het detecteren van de aanwezige soorten en uitvinden hoe groot de groepen zijn. De expeditie staat onder deskundige leiding van Gerard Lubbers, werkzaam als ecoloog bij Eelerwoude in Goor. Eelerwoude is een adviesbureau voor een gezonde leefomgeving, en heeft het nodige voorwerk verricht. Het is een mooie combinatie met Stichting Hofvogels om de vleermuizen in Goor in kaart te brengen. Zelf doet Eelerwoude de ochtendrondes. Met 6 personen gaat de expeditie van start.
Introductie vleermuis
We gaan op zoek naar de dwergvleermuis, de rosse vleermuis en de laatvlieger. Het voortplantingsseizoen is begonnen dus wordt er flink gejaagd op muggen en kevers. De vrouwtjes van de dwergvleermuis hebben ieder één jong en vormen kraamgroepen van enkele tientallen tot enkele honderden dieren. In de avond vliegen de moeders uit en tegen de ochtend keren ze terug naar hun kraamplek om hun jongen te zogen. De hoge frequenties die worden uitgestoten fungeren zowel voor plaatsbepaling als jachtmiddel. Vleermuizen volgen lijnvormige elementen zoals een laan en vangen met echolocatie insecten. Nemen de tussenpozen tussen de vleermuis en het insect af, dan wordt de prooi genaderd. En dan is het hap. De nachtvlinder heeft een stoorpuls tegen deze frequenties ontwikkeld; mooi voorbeeld van evolutie.
De techniek helpt
Gerard deelt batdetectors uit. Deze apparaten variëren in prijs van € 250,- tot € 2.000,- en kunnen ultrasoon geluid detecteren. De dwergvleermuis zendt uit op 45.000 Hz, de rosse vleermuis op 25.000 Hz, de laatvlieger op 30.000 Hz en de watervleermuis zoekt met 45 tot 50.000 Hz. Hz staat voor Herz en is het aantal geluidstrillingen per seconde. Het is dus belangrijk om geen “tingelende” ritsjes en fratsels aan de kleding te dragen dat verstoort de ontvangst.
Hoe groter de vleermuis des te lager de gebruikte frequentie. Deze vleermuis heeft dan wel weer grotere oren. Frappant is dat vleermuizen geen nadelige invloed lijken te ondervinden van enorme geluidsniveaus op festivals. De voornamelijk lage tonen uit de luidsprekers schijnen hun niet te deren.
De zoekacties op een rij
We beginnen bij het appartementencomplex naast de tennishal aan de van Heeckerenweg. Daar zou zich een kraamplaats kunnen bevinden. Geduldig wordt er geluisterd en gekeken naar de detectors maar we horen slechts één dwergvleermuis. Ook aan de andere kant wordt het niets, zegt Gerard. Bij het naderen van de Mossendamseweg beginnen de detectoren wel te ratelen. Een ideale locatie omdat het een lijnvormige structuur betreft. We vervolgen onze weg naar het bruggetje bij huize Heeckeren. Nu komt de boel mooi op gang.
Buurvrouw vindt het maar vieze beesten.
Het imago van de vleermuis is blijkbaar niet best. Het vooroordeel berust op associaties met Dracula en andere enge films. In werkelijkheid zijn ze uiteraard een zeer belangrijke en nuttige schakel in de voedselketen. Dus: de volgende keer dat je last hebt van muggen denk dan: had ik nu maar een vleermuis in de slaapkamer.
Bij het bruggetje over het water blijven we staan en de detectors gaan tekeer. De dwergvleermuis, ter grootte van een mus, en de laatvlieger, ter grootte van een merel, komen langs om te jagen. Misschien ook wel om te kijken wat er aan de hand is bij het groepje mensen met die rare apparaten. Wie weet.
We vervolgen onze weg en komen langs een paar tuinen met meerdere echo’s van zowel de dwergvleermuis als de laatvlieger. Hier moeten de condities voor het jagen wel ideaal zijn.
Gerard neemt een van de detectors en maakt een geluidsopname om deze vervolgens 10 keer vertraagd af te spelen zodat je goed het verschil kan horen tussen de beide vleermuizen.
De laatvlieger klinkt als een korte mitrailleur en de rosse vleermuis slaakt wat langere kreten.
Er wordt besloten langzaam terug te keren naar het startpunt en lopen langs het klooster terug naar het water. Eenduidig stellen we vast dat er, door het ontbreken van begroeiing en insecten rond het gebouw, hier geen vleermuis zit.
Weer bij het bruggetje aangekomen gaan de detectors weer tekeer. Genoeg te horen, maar bijna niet te zien. Zo snel gaan ze. Als verrassing haalt Gerard een warmtebeeld camera tevoorschijn. Na uitleg over de werking mogen we allemaal een blik werpen door de camera. Hiermee is in het donker goed te zien dat er flink gejaagd wordt boven het water. Wat een mooi gezicht.
We vervolgen onze weg terug en ja, hoor. Daar is een toetje, zeg maar de kers op de taart. Gerard detecteert de rosse vleermuis ter grootte van een kauwtje. We zien hem niet, maar horen hem wel. Er wordt weer een vertraagde geluidsopname gemaakt en deze klinkt heel kort, net als 2 fluitjes in staccato achter elkaar. Wat een mooi geluid en wat een mooie afsluiting van deze leerzame avond.
Binnenkort gaat het tellen plaatsvinden door de vrijwilligers van Stichting Hofvogels.
Dus mocht u binnenkort een groepje mensen met hesjes aan bij elkaar zien staan tijdens de avondschemering, dan zijn dat onze tellers. Een bijzondere ploeg mensen van de “nachtdienst”
Redactieteam Stichting Hofvogels
